BİLİM DÜNYASI TAKİPTE: Covid-19 sonrası çıkan hastalıkların sebebi kafası karışan bağışıklık sistemi mi?

Bilim dünyası corona virüsü sonrası ortaya çıkan bunama ve eklem ağrısı gibi hastalıkların sebebini arıyor. Sorun bağışıklık sisteminin kafasının karışması mı? İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Tufan Tükek anlatıyor…

Bilim dünyası takipte: Covid-19 sonrası çıkan hastalıkların sebebi kafası karışan bağışıklık sistemi mi?

Covid-19 bir yıldan uzun bir süredir hayatımızda. Bu süre içerisinde virüsle ilgili çok şey öğrendik fakat hastalığı geçirenlerin orta-uzun vadede neler yaşayacağı hâlâ bilim dünyası tarafından araştırılıyor.

Tıp makalelerinin yayımlandığı medRxiv isimli yayında geçen hafta 11 bilim insanının imzasıyla çıkan bir makaleye göre vücudun Covid’den sonra geçirdiği otoantikorlar (bağışıklık sistemine karşı geliştirilen antikorlar) kişinin dokularına zarar verebiliyor.

Eğer bu çalışmanın üzerine yapılacak başka çalışmalar da sonucu doğrulayabilirse Covid-19 sonrası yaşanan bunama ve eklem ağrıları gibi rahatsızlıkların sebepleri açıklanabilecek.

OTOANTİKOR NEDİR?

-İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek: İmmün sistem insan vücudundaki her organda bulunan proteinleri hücreler aracılığıyla tanıyor ve bunlara karşı antikor üretmiyor. Normalde immün sistem yabancı bir proteine karşı antikor oluşturma potansiyeliyle dünyaya geliyor. Tiroid dokusu, bağırsak dokusu, mide dokusu gibi hiçbir hücreye karşı ya da hücre çekirdeğine karşı antikor oluşmaz. Ancak immün sistemde ya da bu proteinleri tanıyan hücrelerde herhangi bir hata meydana geldiğinde, vücudun hücrelerine karşı antikor üretiliyor. Bunlara otoantikor deniyor.-

OTOANTİKORLAR NÖROLOJİK SEMPTOMLARI AÇIKLAYABİLİR

Yine ekim ayında Cold Spring Harbor Laboratory tarafından yapılan bir araştırmaya göre Covid-19 hastalarında vücut tarafından üretilen karbonhidratlara karşı otoantikorlara rastlandı.

Bu durumun hastalar üzerindeki nörolojik semptomları açıklayabileceği belirlendi. Kasım ayında Science Translational Medicine dergisinde yapılan bir araştırmada, Covid nedeniyle hastaneye kaldırılan hastaların yarısında damarlarda pıhtılara ve tıkanmalara neden olan otoantikorlar olduğu açığa çıktı. Tüm bu veriler, otoantikorların Covid-19 enfeksiyonuna maruz kalan bazı kişilerde otoimmün hastalığa yol açabileceği endişesini artırdı.

‘BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN KAFASI KARIŞIYOR’

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek otoantikorlar ve Covid-19 ilişkisini sozcu.com.tr okurları için anlattı. Tükek Covid-19 sonrası vücudun bağışıklık sisteminin kafasının karışabileceğini bu sebepten ötürü otoantikor oluşabileceğini aktarıyor.

OTOANTİKORLAR BİR HASTALIĞIN SEYRİNİ NEGATİF YÖNDE ETKİLER Mİ?

Otoantikorların yüksek olmasının hastalığın daha şiddetli seyredeceği anlamına gelebileceğini söyleyen Prof. Dr. Tükek, “Covid-19 gibi hastalıklarda immün sistemin bazen kafası karışabiliyor. İmmün sistem önceden tanıdığı hücreleri tanıyamaz hale gelebiliyor. Bu nedenle otoantikorlar oluşabiliyor. Mesela Tiroid dokusuna karşı otoantikorlar oluşursa, tiroid hastalığına yol açabiliyor. Tamamen virüsün ortaya çıkıp immün sistemin kafasını karıştırmasıyla ortaya çıkan bir tablo” diye konuşu.

VÜCUT KENDİ HÜCRESİNİ TANIYAMAZ HALE NASIL GELİYOR?

Bunun bir hastalık süreci olduğunu belirten Tükek, konuya şöyle açıklık getiriyor: Bu bir hastalık süreci. Peki bu tanıyamama hali nasıl oluşuyor? Genel olarak bu hücrelerde bir hata meydana geliyor. Bu hücrelerde bir takım bozukluklar meydana geliyor. Dolayısıyla sürekli olarak onu yabancı zannedip otoantikor üretiliyor. Örneğin, hücre çekirdeğindeki proteinlere karşı antikor oluşturulmaya başlıyor. Bunların bir kısmı hastalıkla sonuçlanırken bir kısmı hastalıkla sonuçlanmıyor. Sadece kanda antikor saptanıyor. Bunlara otoimmün hastalıklar diyoruz.

“OTOANTİKORLAR İNDÜKLENDİKTEN SONRA GERİ DÖNÜŞ YOKTUR”

Yale Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Akiko Iwasaki, otoantikorların bağışıklık sisteminin kalıcı bir parçası olacağını belirterek, “Otoantikorlar indüklendikten sonra geri dönüş yoktur.” ifadelerini kullandı ve ekledi, “Otoantikolar aşıya karşı nasıl tepki verir? Yeni edinilen enfeksiyonlara ne yapar? Bu soruların hepsinin ele alınması gerekir.” dedi.

OTOANTİKORLARDA ÇARPICI ARTIŞ GÖZLENDİ

Dr. Iwasaki ve ekibi aralık ayında, ağır hastaların bağışıklık sisteminin bölümlerini, beyin hücrelerini, bağ dokusunu ve pıhtılaşma faktörlerini hedefleyen çeşitli otoantikorlarda önemli oranda artış olduğunu gözlemledi. Dr. Iwasaki konuyla ilgili olarak, “Bu hastalarda gerçekten geniş otoantikor tepkileri görüyoruz. Otoimmünitenin yol açabileceğinden şüphelenmiştim ancak ben bile bu kadarını beklemiyordum.” değerlendirmesinde bulundu.

ÖLEN 15 HASTANIN 14’ÜNDE OTOANTİKORLARA RASTLANDI

Dr. Iwasaki ve meslektaşları, çeşitli semptomları olan 172 hastadan, enfekte 22 sağlık çalışanından ve 30 enfekte olmayan sağlık çalışanından kan örnekleri aldı. Enfekte beş hastadan birinin kendi vücutlarındaki beş proteine karşı otoantikorlara rastlandı. Hastaların yüzde 80’inin en az bir proteine sahip olduğu bulundu. Hastalığı ağır geçirenlerin bağışıklık tepkilerini engelleyen ve hastalıkları şiddetlendiren otoantikorlara sahip oldukları belirlendi. Çalışma sırasında hayatını kaybeden 15 hastanın 14’ünde bağışıklık sisteminin en az bir bileşenine karşı otoantikorlar olduğu görüldü.

Washington Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Marion Pepper, araştırmalara dahil olmasa da verilerin hastalığın seyrini değiştirdiğini açık bir şekilde gösterdiğini vurguladı. Uzmanlar, hastalık sonrası otoimmünitenin sadece corona virüse özgü bir şey olmadığını, sıtma, cüzzam ve diğer solunum enfeksiyonlarının da etkili olduğunu belirtti. Ancak otoimmünite ve Covid-19’un tehlikeli bir karışım olabileceği de ifade edildi.

Romatizmal hastalıkları olan 170 bin kişinin üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, bu kişilerin Covid-19 nedeniyle artan ölüm olasılıklarıyla karşı karşıya olduklarını gösterdi. 130 binden fazla kişide yapılan başka bir araştırmaya göre, diyabet, sedef hastalığı ve iltihaplı romatizma gibi otoimmün koşulların, Covid-19’dan solunum komplikasyonlarını ve ölüm riskini artırdığı belirlendi.

OTOANTİKORLAR HER ZAMAN HASTALIĞA YOL AÇMAZ

Bazı uzmanlara göreyse otoantikorlar her zaman hastalığa yol açmıyor. Uzmanlar, otoantikorların genel popülasyonda olduklarının altını çiziyorlar. Emory Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Inaki Sanz, “Nüfusun yüzde 10 ila 15’i bu oto-reaktivitenin bir derecesine sahip. Otoantikorların hastalığa yol açması için başka birçok olayın gerçekleşmesi gerekir.” değerlendirmesinde bulundu.

Harvard Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Shiv Pillai, indüklenen otoantikorların birkaç ay sonra düzelebileceğine değinerek, “Muhtemelen Covid-19 hastalarının büyük çoğunluğunda otoantikorlar akut fazda ortaya çıkıyor ve daha sonra azalıyor.” dedi.