Coronavirüs salgını boyunca dükkanlarına aylardır müşteri alamayan esnaf, ‘bıçak kemiğe dayandı’ diyor.

Devletin desteğinin çok yetersiz olduğunu vurgulayan esnafa yerel yönetimler sahip çıkmaya çalışıyor. Odunpazarı Belediyesi, kira desteği verdiği esnafa şimdi de Esnaf Kart dağıtıyor.

Coronavirüs salgını nedeniyle işyerleri kapanan esnaf kiralarını, BAĞKUR ve sigorta masraflarını, elektrik, doğalgaz ve su faturaların ödemekte zorlanıyor. Yerel yönetimler ise devletten bekledikleri yardımı göremeyen esnafın derdine çare bulmak için yöntem arayışında. Coronavirüs pandemisinden doğrudan etkilenen esnaftan 6 ay boyunca kira almayan, dolaylı olarak etkilenen esnaftan kirasının yarısını alarak esnafa kira desteği sağlayan Odunpazarı Belediyesi, son olarak da Esnafın belediyenin sosyal yardım modeli olan Halk Market’ten faydalanmasını sağladı. Belediye Başkanı Kazım Kurt, şimdiye kadar bin beş yüz esnafa Esnaf Kart dağıttı. “Bıçak kemiğe dayandı” diyen Eskişehir Esnafı ise bir an önce önlem alınması gerektiğini söylüyor.

Eskişehir Lokantacılar Odası Başkanı aynı zamanda da Türkiye Lokantacılar Federasyonu Denetim Kurulu üyesi olan Bahar Bilen, tam 11 aydır lokanta ve restoranların kapalı olduğunu vurguluyor. Lokanta ve restoran sahiplerinin çok zor durumda olduğunu ifade eden Bilen, “Genç insanlar dükkanları kira, ev kira, çocukları var. Çok sıkıntılı zor günler yaşıyorlar. Bir kısmı annelerinin, babalarının yanına sığındılar, onların emekli maaşlarına sığınmışlar. Çocukları olan insanları düşünsenize, genç insanlar ve hiçbir gelirleri yok. Evden dışarı çıkamıyorlar, travmalar yaşıyorlar. Boşanmalar başladı. İntihar teşebbüsleri var. Çok sıkıntılı ve zor günler geçiriyoruz gerçekten” diyor.

ADI ÜZERİNDE KREDİ

Bilen, devletten bekledikleri destekleri alamadıklarına dikkat çekiyor. Gerçekleştirilen kısmi desteklerin ise çok yetersiz kaldığını belirten Bilen, esnafa müjde olarak sunulan kredi desteği için ise şunları söylüyor: “Adı üzerinde kredi, ödenmesi gerekiyor. Kredilerin ödeme günleri geldi, taksitleri geldi. Ödeyemiyoruz. Birçok arkadaşımız bunları 6 ay erteledi. Dükkanlarımız kapalı. Olmayan dükkanla 6 ay sonra bu kredi nasıl dönecek? Vergiler tahakkuk ediliyor, takibe düşüyoruz. Nasıl olacak bunları bilmiyoruz.” Bu kredilerin mücbir sebep kapsamına almasını talep eden Bilen, bu talebini ise şu sözlerle açıklıyor: “Çünkü dükkanlarımız şu anda her ne kadar kapalı olmuş olsa da paket servisi açık gözüküyor. Dükkanlarımızın çoğu paket servisi yapmaya uygun değil. Bu nedenle de kapalı. Dolayısı ile mücbir sebep kapsamına ivedilikle alınması gerekiyor. Çünkü hiçbir gelirimiz yok. Personel çıkarma yasağı var, personelde daralmaya da gidemiyoruz. Dolayısıyla onların vergileriyle sigortaları da işliyor. Çok çaresiziz.”

Geriye dönük çok ciddi borç yükü altına girdiklerini kaydeden Bilen, bu borçları nasıl ödeyeceklerini ise bilmediklerini söylüyor. Devletten acil destek beklediklerinin altını çizen Bilen, sözlerine şöyle devam ediyor: “Mücbir sebep kapsamına alınarak, burada bütün vergilerden muaf olunmamızı talep ediyoruz. İlk günden pandemi bitene kadar vergi, SGK, stopaj gibi tüm vergilerden muaf olmamızı istiyoruz. Bize verilen kredilerin de hibe kredisine çevrilmesine ihtiyacımız var. Faizli kredi değil, ertelenen krediler faiziyle birlikte ertelendi. En azından onlar bile faizsiz bir şekilde ertelense makbule geçecek.”

‘KİRA DESTEĞİ SADECE SLOGANLARDA VE AFİŞLERDE KALDI’

3 ay boyunca sağlanacağı açıklanan biner liralık hibe desteğinden her esnafın faydalanamadığına dikkat çeken Bahar Bilen, “Alkollü işletmelerimiz bundan hiç yararlanamadı. Kira desteği 750 lira. O da büyükşehirlerde. Orada da beyanlarını ve kirasını elden veren esnaf arkadaşlarımız, banka dekontu olmadığı için yararlanamadı. Yani bu sadece sloganlarda ve afişlerde kaldı” diyor.

‘ESNAF DAYANILMAZ DURUMA GELDİ’

Bıçağın kemiğe dayandığının altını çizen Bilen, esnafın artık dayanılmaz duruma geldiğine dikkat çekiyor. İntiharların başladığını hatırlatan Bahar Bilen, telefonlarının susmadığını anlatıyor. “Evlerine kadar gidiyoruz, kendisi ile konuşuyoruz. Neredeyse psikolog gibi olduk. Bu arada mülk sahiplerine karşı sıkıntılarımız başladı. Kiraları bir senedir ödeyemiyoruz. Biraz daha insaflı mülk sahipleri idare ediyorlar, rahatsız etmiyorlar ama bu arada zam yapan mülk sahipleri de var” diyen Bilen, asıl zor günlerin ise Mart ayında kiralar üzerindeki tedbir kararlarının kalkmasından sonra yaşanacağına dikkat çekiyor. Tedbirler kalktıktan sonra icraların başlayacağının altını çizen Bilen, “Daha zor günler yaşayacağız. Çünkü şimdi kapalıyken mülk sahibine neyin kirasını istiyorsun diyebiliyoruz. Asıl sıkıntımız dükkânlar açıldıktan sonra başlayacak. Alacaklılar kapıya gelecekler. Birdenbire iş yapacağımız ne malum? Eski cirolarımıza dönmek biraz zaman alacak. Dolayısıyla bununla ilgili de devletimiz çok acil tedbirler, kararlar almalı” diyor.

‘YEREL YÖNETİMLER DESTEK OLDU’

Zor günlerde dayanışmanın önemine dikkat çeken Eskişehir Lokantacılar Odası Başkanı Bahar Bilen, Eskişehir’in birçok konuda şanslı bir il olduğunu söylüyor. Yerel yönetimlerin Eskişehir esnafına çok destek olduğunu anlatan Bilen, şu sözlerle devam ediyor: “Halkımız bize nakdi yardımlarda bulundu. Geçen sene ramazanda fitre ve zekât paralarını bize yönlendirdi, biz de gerçek ihtiyaç sahibi meslektaşlarımıza onları yönlendirdik. Biraz da hali vakti yerinde meslektaşlarımız gönüllü destek oldular. Burada Odunpazarı Belediye Başkanımız Sayın Kazım Kurt’a da ayrıca teşekkür etmek istiyorum. Halk Market aracılığıyla esnafımıza Esnaf Kart dağıttılar. 3 ay boyunca buradan esnafımız alışveriş yapacaklar. Karınca kararınca belli puanlar yüklüyorlar. Orada aylık nakdi yardım alan esnaf çok mutlu. Koliler içinde hep aynı ürünler oluyor, ama Esnaf Kart ile Halk Market’ten diledikleri ihtiyaçlarını alabiliyorlar. Dolayısıyla bu çok hora geçti. Kazım Bey’e çok teşekkür ediyorum. Belediyelerimiz, gerçekten bu süreçte bizi yalnız bırakmadılar ve bizlere destek oldular.”,

‘PARA KAZANMA DERDİNDE DEĞİLİZ’

Halil Pekcan, Eskişehir’deki lokanta sahiplerinden biri. Yaklaşık bir yıldır kapalı olduklarına dikkat çeken Pekcan, dükkanları bu süreçte sadece 3 ay açabildiklerini söyledi. Yaklaşık iki ayın büyük bir zararla geçtiğini anlata Pekcan, “Açıldık, açıldığımız gibi mülk sahiplerimiz, tam kira almaya başladı. Aynı şekilde doğalgaz, elektrik faturalarımız devam etmeye ve bunlara ilaveten gıda maliyetlerimizin çok büyük bir artışı oldu” diye devam ediyor. Geçen yıl 130-140 liraya aldıkları sıvı yağı şu an 240 liraya aldıklarına dikkat çeken Pekcan, bu fiyat artışını yemeklere yansıtamadıklarını söylüyor ve ekliyor: “Zaten buradan çok büyük bir kaybımız oluyor.

Pandemiden sonra çok büyük bir müşteri kaybımız oldu. 20-30 liraya aldığımız bir eldiven yaklaşık 70-80 lira oldu. Bütün maliyetlerimizin artmasına rağmen biz bunu fiyatlarımıza yansıtamadık. Biz bu noktada kârımızdan vazgeçip, zararına çalışmış oluyoruz.” Bu dönemde doğalgaz ve elektriğe fahiş zamlar geldiğini söyleyen Pekcan, “Bunlar neden engellenmiyor. Yaklaşık 15-16 kişi çalışıyorduk. Şu anda yedi personel çalışıyoruz. Yedi personelden dört personele de düşebiliriz, ama 3 arkadaşımızı fazladan çalıştırıyoruz ki, onlarda evine bir ekmek parası götürebilsinler.

Şu anda para kazanma derdinde değiliz. Çalışanlarımızı düşünüyoruz” diyor. Devletten bekledikleri desteği alamadıklarının altını çizen Pekcan yaşadıklarını şu sözlerle anlatıyor: “Bir kira yardımı diyorlar, ben buraya 8400 lira kira veriyorum. Stopajı ile beraber 11 bin lira kira oluyor. Bana yapmış olduğu 750 lira kira yardımı ile kaçta kaçını ödeyebilirim? Sadece buradan bakabiliriz olaya. Bunun haricinde 2019’da ciro kaybının şu kadarına 2 bin ile 40 bin arası hibe vereceğiz diyorlar. Ben burasını 2020’de açtım ne olacak? Yapılanların hepsi büyük esnaflara, büyük işletmelere yapılmış olan bir şey. Bizim gibi orta ölçekli esnaflara desteğin olduğuna zerre kadar düşünmüyorum. Yardım edecekseler benim SGK primlerime, elektrik ve doğalgaz faturalarıma, kirama yardım yapsınlar.”

‘DEVLETİN BİR AN ÖNCE BİR ÇARE BULMASINI İSTİYORUZ’

Devletin verdiği desteğin yetersiz olduğunu belirten bir diğer esnaf da Murat Aldemir. Kötü durumda olduklarını belirten Aldemir, yaşadıklarını şu sözlerle anlatıyor: “Elektrik gelmiş 500 lira, devletten almışız bin lira, onu oraya vermişiz. Kötü durumdayız. Gel-al ve paket servise devam ediyoruz. Ama pek tatmin edici değil. Salonumuz var, masa atmak istiyoruz, müşteri almak istiyoruz, olmuyor. Paket serviste, bizim belli bir limitimiz var. Tost yaptığımız için belirli bir saatten sonra duruyor. Kötü durumdayız. Devletin verdiği yardımlar bizi nereye kadar idare edecek, ki idare etmediği ortada. Böyle bekliyoruz, ne olacak diye…” Şimdiye kadar devletten sadece bin lira destek alan Aldemir, o bin lira ile de faturaları yatırmış.

‘MADDİ VE MANEVİ ANLAMDA TAMAMEN ÇÖKÜNTÜ İÇERİSİNDEYİZ’

Zor günler geçirdiklerini belirten Nurgül Doğru, önünü göremediğini söylüyor. Kira ve vergileri ödeyemediklerini anlatan Doğru, pandemiden dolayı iki dükkanından birini dükkanını kapatmak zorunda kalmış.

‘ÇOK MAĞDURUZ, ÇAY SATIYORUZ’

Erhan Menekşe, Eskişehir’de aylardır kapalı olan kahve sahiplerinden sadece biri. Menekşe’de diğer esnaflar gibi sözlerine ‘Çok zor günler yaşıyor’ sözleri ile başlıyor. Kiraların çok yüksek olmasından dert yanan Menekşe, “Fakat bize 300 – 500 TL kira yardımı yapılıyor. Mülk sahipleri de bizi anlamıyor. Kimse bunu anlatmaya da çalışmıyor. Dükkanlarımız kapalı olduğu halde, bize her ay muhtasar, KDV gibi vergiler yansıtılıyor. Bunlar erteleme ile olacak şeyler de değil. Bunların silinmesini istiyoruz. Fiş kesmiyoruz, fatura kesmiyoruz, kazancımız yok. Her ay da bunların vergilerini ödüyoruz. Kimse bizi anlamıyor” diyor.

Mülk sahiplerini her ay sonunda kirasını istediğine değinen Menekşe, şöyle devam ediyor, “4 ay benim dükkanım kapalı kalsa ve her ay 2 bin lira kira versem, içerdeyim zaten. Burada çay satışı yapıyorum. Çay ocakları da çay satışı yapıyor. Zaten kahvelerde oyun yasak olduğu için burasını çay ocağı gibi kullanıyordum. Çay ocakları, pastaneler çay satıyor, parasını kazanıyor. Bizim gibi tüm kahvehane esnafı kapalı ve geliri hiç yok. ,

Bu yüzden çok mağduruz.” Geçinemediklerini söyleyen Menekşe, kredi kartları günü kurtarmaya çalıştıklarını söylüyor. “Yarın kredi kartlarımız patlayacak” diyen Menekşe, devam ediyor; “Eşimizden dostumuzdan borç alıyoruz, o şekilde geçinmeye çalışıyoruz. Ay sonunda mülk sahibi kiramı yatır diyor. Sağdan soldan borç toplayıp onu yatırmaya çalışıyoruz. Yarın dükkânı açsak bile, bir sene yaptığımız borçları ödemeye çalışacağız.” Devlettin desteğinin yetersiz kaldığına değinen Menekşe, “Verdikleri destek, bırakın vergilerimi, dükkanımın kirasını bile karşılamıyor” diyor.

‘DURUMUMUZ İÇLER ACISI’

Üzeyir Aydoğmuş, Yunus Emre Halk Çarşısı’nda çeyiz, nişan, kına ve hac malzemeleri satıyor. Geçen sene tam pandeminin başlangıcında Şubat ayında dükkanlarını açtıklarını anlayan Aydoğmuş, “İşler, pandemi yüzünden hep tersine gitti. Büyük ümitlerle açmıştık. Fakat düğünler pandemi yüzünden yasaklandı. Toplu eğlenceler yasaklandı. Yasaklar ha bugün ha yarın biter diye düşünürken bir yıl geçti. Yasakların biteceği de yok, işler günden güne kötüye gidiyor” diyor.