BUĞDAYDA ZAM FIRTINASI ESECEK

Kuraklık yüzünden buğdayda 4 milyon tona yakın rekolte kaybı bekleniyor. Hükümet ithalata güvense de bu yöntem eskisinden pahalı. Gelecek aylarda un, makarna ve ekmek fiyatlarında sert artışlar yaşanması muhtemel.

Türkiye’de çiftçiler afet büyüklüğünde bir kuraklık kriziyle mücadele ediyor. Kriz özellikle hububattı vurmuş durumda. Tüm yurda yaygın olmakla beraber özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde arpa ve buğday üreticileri rekolte kaybının yüzde 80-90’lara vardığını ifade ediyor. Krize karşı hükümetten herhangi bir önlem açıklanmış değil. Çiftçilerin feryadı Ankara’dan duyulmazken,

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2021 yılı sonuna ilişkin Bitkisel Üretim Tahmini başlıklı çalışmasını yayımladı. Buna göre 2021 sonunda buğday üretimin önceki yıla göre yüzde 7,3 azalacağı tahmin edildi. 2020’de 20,5 milyon ton olan buğday üretimi bu yıl 1,5 milyon ton azalacak. Ancak konuya ilişkin hazırlanan diğer raporlar böyle bir azalmanın bile iyimser olduğunu ortaya koyuyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin 6 Mayıs’ta kamuoyuna duyurduğu kuraklık raporuna göre buğdaydaki rekolte kaybının 2 milyon ton olacağı tahmin ediliyor.

Türkiye’de üretilen her 10 kilo buğdayın 1 kilosu Urfa’da üretiliyor. Bu nedenle bölgede üretim yapan ve aynı zamanda Türkiye Ziraatçılar Derneği’nin Urfa temsilcisi olan Müslüm Ösün’le konuştuk. Ösün, sadece Güneydoğu bölgesinde rekolte kayıplarının yüzde 90’a vardığını, tüm yurtta ise ortalama yüzde 20’ye varan kayıpların yaşanacağını bildirdi. Bu haliyle toplam üretimin 4 milyon tona yakın azalacağını tahmin eden Ösün, toplam üretimin 16,5-17 milyon ton civarında gerçekleşeceğini söyledi. Ösün’ün tahmini gerçekleşirse ülkenin buğday üretimi 90’lı ve 2000’li yıllarda gerçekleşen yıllık üretimin dahi altına düşebilir.

4 MİLYON TONA YAKIN KAYIP

Bu haliyle rekolte kaybının 1,5 milyon tondan 4 milyon tona kadar gerçekleşebileceği tahmin ediliyor. Buğday zorunlu ürün olacağı için talep düşmeyecek ve ülkenin buğday açığı ithalatla telafi edilmek zorunda kalacak. Ancak geçmiş yıllarda ithalat büyük oranda çiftçinin canını yaksa da, bu sefer hem çiftçinin hem de tüketicinin cebine darbe vuracak. Zira dünyadaki buğday fiyatları da yükseliş eğiliminde.

2016’dan bu yana düzenli olarak yükselen buğday fiyatları son 5 yılda ton başına 120 dolar seviyelerinden 250 dolar seviyelerine kadar yükseldi. Son aylardaki fiyat artışlarıyla birlikte fiyatların 300 dolara kadar çıkması bekleniyor.

Ancak sorun yalnızca buğday fiyatlarının artmasıyla sınırlı değil. Zira gıda enflasyonundan tedirgin olan ihracatçı ülkeler buğday satışında kota veya ihracat vergisi gibi uygulamalarla buğday stoklarını korumak istiyorlar. Bu ülkelerin başında da Rusya geliyor. Rusya, buğday ihracatında ton başına 50 avroya kadar çıkan ihracat vergisi uyguluyor. Türkiye ise 2020’de ithal ettiği buğdayın yüzde 67’sini bu ülkeden alıyor. Böylece sadece buğday fiyatları değil vergiler nedeniyle de ithalat daha pahalı bir seçenek.

Buğday fiyatlarındaki artış ve ihracat vergilerinin yanı sıra, tüketicinin cebine darbe vuraca bir diğer gelişme ise Türk Lirası’ndaki değer kaybı. 1 yıl önce 6,80 civarında seyreden dolar/TL kuru bugün 8,40’ın üzerinde işlem görüyor. Bir çok uluslararası banka müşterilerine Dolar/TL’de yıl sonunda 9 liranın üzerinde fiyatlar bildiriyor.

Bu 3 gelişme makarna, un ve ekmek fiyatlarında ülkenin gelecek aylarda sert bir zam dalgasıyla karşılaşacağını ortaya koyuyor.

***

BUĞDAYIN %70’İ ABCD’NİN KONTROLÜNDE

Türkiye’de buğday üretimi son 30 yıldır yerinde sayıyor. Buna karşılık stoklanabilir bir ürün olan buğday artık ABCD grubu olarak anılan küresel gıda devlerinin kontrolünde. Türkiye de bu devlere bağımlı hale getirilmiş durumda. İşte buğday, soya, mısır ticaretinin yüzde 70’ini kontrol eden 4 şirket;

1-Archer Daniels Midland (ADM)

2-Bunge

3-Cargill

4-Louis Dreyfus Company

***

EKMEK, UN VE MAKARNA LÜKS OLACAK!

1-Buğday fiyatları artıyor

Son 5 yılda dünya buğday fiyatları yüzde 100’e yakın artarak ton başına 250 doların üzerine çıktı. İthalat artık çok pahalı.

2-Rusya ihraç etmek istemiyor

Gıda enflasyonundan tüm dünya tedirgin. Türkiye’nin ithal buğdayının %67’sini karşılayan Rusya, buğday ihracatına vergi uygulamaya başladı.

3-TL değer kaybediyor

Uluslararası fon kuruluşları Dolar/TL’yi yıl sonunda 9 TL’nin üzerinde fiyatlıyor. Son 1 yılda ise Dolar/TL yüzde 30’dan fazla artış göstermiş durumda.